توجه !
عضویت در کانال تلگرام همخونه
(کلیک کنید)
بلاگ كاربران
- عنوان خبر :
با ۱۰ زن خلاق و مهم تاریخ تکنولوژی آشنا شوید
- تعداد نظرات : 2
- ارسال شده در : ۱۳۹۴/۰۹/۲۶
- نمايش ها : 569
در پایان قرن بیستم، تنها ۲۰ درصد از تمامی اختراعات ثبت شده به نام مخترعین زن بود؛ اما این بدین معنا نیست که زن فاقد نبوغ است
zoomit.ir - سمیه حسین پور: در پایان قرن بیستم، تنها ۲۰ درصد از تمامی اختراعات ثبت شده به نام مخترعین زن بود؛ اما این بدین معنا نیست که زن فاقد نبوغ است. در ادامه با لیستی از ۱۰ زن برتر تاریخ که در حوزه‌ی تکنولوژی ابداع و اختراع داشته‌اند، آشنا می‌شویم.
احتمالا تا به حال این ضرب‌المثل انگلیسی را شنیده‌اید که «نیاز، مادر اختراع است»؛ در حقیقت تا زمانی که به ابزاری نیاز نباشد، نوآوری و اختراعی نیز وجود نخواهد داشت. اگر نگاهی اجمالی به تاریخ مخترعان بیندازید، متوجه خواهید شد که بیشتر مخترعین مرد‌ها هستند و حضور زنان کمرنگ بوده و حس نمی‌شود.
از این‌رو تقریبا همه نوآوران دنیای تکنولوژی را با نام‌های همچون بیل گیتس و استیو جابز می‌شناسند. اما باید این نکته را هم به خاطر داشته باشیم که زنان نیز نقشی اساسی در تکنولوژی دارند.
در طول تاریخ زنانی بودند که با نوآوری‌های خود تحولی را در دنیای تکنولوژی به وجود آورده‌اند؛ با ما همراه باشید تا در این مطلب لیستی از زنانی را عنوان کنیم که در طول تاریخ،نوآوری و اختراعات خود را ارائه کرده‌اند.
۱. Susan Kare؛ مبدع آیکن‌های رابط کاربری
سوزان یکی از گرافیست‌های بنام تاریخ است که بسیاری از آیکن‌های سیستم‌عامل مکینتاش را توسعه داده است و از این‌رو وی را بیشتر تحت عنوان طراح آیکن می‌شناسند. سوزان در کنار استیو جابز کار کرده و تا به حال کمک‌های بسیاری را برای توسعه‌ی ظاهر مکینتاش به انجام رسانده است.
از جمله کارهای وی در مکینتاش می‌توان به المنت‌های مختلف نمایشگر مانند آیکن خط فرمان اشاره کرد، سوزان ظاهر این آیکن را تنها با نگاه کردن به یک نشانه‌ای که در یکی از کتاب‌های وی وجود داشت، الهام گرفت.
از دیگر کارهای وی می‌توان به آیکن سطل زباله‌ی و آیکن Happy Mac که کاربران اپل هنگام روشن کردن دستگاه‌های خود با آن مواجه می‌شدند، اشاره کرد.
تلاش‌های سوزان در سیستم‌عامل مکینتاش باعث شد تا دیوایس‌های اپلی به یک دستگاه دوستانه تبدیل شود. در اواسط دهه‌ی ۱۹۸۰، سوزان شرکت اپل را ترک کرده و در مایکروسافت شروع به کار کرد. او در مایکروسافت کمک کرد تا سیستم‌عامل ویندوز 3.0 با استعدادهای طراحی وی ترکیب شود.
کارهای سوزان تنها در کمپانی‌های اپل و مایکروسافت خلاصه نمی‌شود؛ او همچنین در فیسبوک نیز مشغول به کار شده و آیکون‌های «هدیه‌های دیجیتالی» فیسبوک را نیز طراحی کرده است. شاید بیشترین و جالب توجه‌ترین کارهای اخیر او در Glam Media است که وی در آنجا با عنوان بنیانگذار و مدیر مشغول به کار است.
حال سوزان صاحب یک موسسه‌ی دیجیتالی (kare.com) در سن فرانسیسکو است و همچنین وی در سایت اینترنتی kareprints.com پرینتی از طراح‌های گرافیکی خود را به فروش می‌رساند.
سوزان در یکی از مصاحبه‌های خود در سال ۱۹۸۴ در خصوص محبوبیت و جذابیت ظاهر مک گفته:
در تنها ۲۰ دقیقه می‌توان به یک نفر نحوه‌ی استفاده از کامپیوتر را آموزش داد که سهولت این آموزش به دلیل وجود آیکن‌هایی است که باعث می‌شود تا کاربر به آسانی یاد بگیرد.
۲. Hedy Lamarr؛ مبدع فناوری اسپکتروم (طیف گسترده)
هدی لامار یکی از ستاره‌های سرشناس سینما است؛ اما با این حال صاحب یکی از اختراعات مهم تاریخ به شمار می‌آید. در حقیقت با وجود تمام شهرت هدی لامار در دنیای سینما، او بیشتر در دنیای کامپیوتر به خاطره اختراعش که پایه‌ی مخابرات طیف گسترده شد شهرت دارد.
در آغاز جنگ جهانی دوم لامار با قصد کمک به متفقین جنگ جهانی دوم، به همراه تنظیم‌کننده موسیقی، جورج آنتهیل، روش مخابرات طیف گسترده و پرش فرکانسی را به عنوان فن‌آوری برای غلبه بر این مشکل ابداع کرد.
سابقه‌ی حضور لامار در همایش‌هایی که شوهرش در مورد فناوری نظامی برگزار می‌کرد، باعث شده بود که او زمینه‌ی ذهنی در مورد فناوری کنترل اژدرها داشته باشد.
در جنگ جهانی دوم آلمان‌ها فناوری کنترل اژدر با امواج رادیویی داشتند و خلبان‌های هواپیمای نیروی هوایی آلمان می‌توانستند با یک جوی استیک، بمب‌ها و اژدرها را هدایت کنند. منتها مشکلی که آلمان‌ها داشتند این بود که با مزاحمت رادیویی و تداخل با امواج رادیویی می‌توانستند باعث به خطا رفتن بمب‌ها و اژدرها شوند.
اما شیوه‌ی کنترل اژدری که لامار و آنتیل، ابداع کرده بودند، جالب بود. آنتیل در آن زمان سیستمی برای نواخت خودکار پیانو درست کرده بود. با تغییراتی در این فناوری، آنها راهی برای کنترل اژدرها با ردیفی از ۸۸ فرکانس مختلف (به تعداد کلیدها پیانو) یافتند.
فناوری که لامار ابداع کرده بودFHSS نام داشت که مخفف Frequency-hopping spread spectrum است. از آنجا که امواج فقط در یک فرکانس صادر نمی‌شوند، امکان مزاحمت رادیویی و تداخل وجود نخواهد داشت. به این ترتیب کشتی‌ها می‌توانستند اژدرها را بدون مزاحمت سیگنالی آلمان‌ها، شلیک کنند.
در ژوئن سال ۱۹۴۱، لامار و آنتیل، پتنت خود را تحت عنوان سیستم ارتباطی مخفی، ثبت کردند. اما در آن زمان نیروی دریایی آمریکا به اشتباه تصور کرد که این فناوری بیش از حد پیچیده است و دنبالش نکرد.
در دهه‌ی ۱۹۶۰، نیروی دریایی آمریکا، بار دیگر متوجه پتنت شد و بر اساس آن فناوری‌های تازه‌ای را توسعه داد؛ اما در این زمان اعتبار پتنت به سر رسیده بود.
بنابراین لامار و آنتیل، هیچ پولی دریافت نکردند. نسخه‌هایی از همین فناوری طیف گسترده ارتباطی، بعدها برای توسعه‌ی GPS استفاده شد و سپس از همین فناوری برای توسعه شبکه‌های وایرلس و شبکه‌های تلفن موبایل بهره‌برداری شد.
بدون این فناوری گوشی‌های موبایل نمی‌توانستند بدون تداخل فرکانسی با هم با دکل‌های مخابراتی ارتباط برقرار کنند. باز هم بر همین پایه بود که ایجاد فناوری وای فای و بلوتوث ممکن شد. شش دهه طول کشید تا لامار و آنتیل به عنوان مخترعان سیستم مخابراتی وایرلس به رسمیت شناخته شوند.
در سال ۱۹۹۸، زمانی که لامار ۸۳ سال داشت جایزه بنیاد آزادی پیشگامان ارتباط را دریافت کرد؛ وی دو سال بعد فوت کرد. ریچارد رودس یکی از نویسنده‌هایی است که درمورد لامار کتاب ارزشمندی را به چاپ رسانده است.
۳. Grace Hopper؛ برنامه‌نویس
گریس موری هاپر ریاضی‌دان اهل نیویورک است که به‌عنوان نخستین بانوی نرم‌افزار و نخستین مادر و مدرس برنامهنویسی رایانه شناخته می‌شود. گریس اولین زبان برنامهنویسی را در سال‌های دههٔ ۱۹۵۰ برای رایانهٔ مارک یکم و یونیواک یکم اختراع کرد و نخستین مترجم یا کامپایلر را ساخت.
از وی به‌عنوان زنی که در پروژه‌ی طراحی و ساخت زبان کوبول (COBOL) در کنار چارلز فیلیپس (Charles Philips) پیشتاز بوده، یاد می‌شود. وی نخستین زنی بود که درجهٔ دکترای ریاضی را در دانشگاه ییل (Yale) دریافت کرد و نیز به‌عنوان پیرترین افسر در خدمت نیروی دریایی آمریکا بود.
پیش از ابداع زبان برنامهنویسی کوبول، زبان کامپیوتر بر اساس باینری بود که برای انسان قابل فهم نبود؛ از این رو با کامپایلر هاپر تحولی در صنعت کامپیوتر ایجاد شد که کدهای کامپیوتری قابل فهم شدند. هاپر معتقد بود که باید زبان برنامهنویسی به قدر قابل فهم باشد که تعداد برنامه‌‌نویس‌ها افزایش یابد.
اگرچه کوبول در حال حاضر یکی از زبانهای برنامه نویسی قوی به شمار نمی‌آید، اما می‌توان تاثیر آن را در توسعه‌ی دیگر زبانهای برنامهنویسی حس کرد. ۵۳ درصد از سازمان‌هایی که اپلیکیشن‌های کسب و کار را توسعه داده‌اند، مدعی شده‌اند که از زبان کوبول بهره‌مند شده‌اند.
هاپر سال‌ها در مدارس و ارتش خدمت‌هایی را ارائه کرد که از خدمات وی می‌توان به آموزش علوم کامپیوتر و زبانهای برنامهنویسی اشاره کرد. هاپر در سال ۱۹۹۲ زمانی که ۸۵ سال داشت از دنیا رفت.
۴. Ada Lovelace؛ برنامه‌نویس و مبدع الگوریتم
آدا لاولیس در ۱۰ دسامبر ۱۸۱۵ در لندن چشم به عرصه‌ی گیتی گشود. او با تشویق مادرش به ریاضیات و منطق علاقه‌مند شد و همین علاقه باعث شد در جوانی با چارلز ببیج (Charles Babbage) که یک ریاضی‌دان بریتانیایی بود آشنا شود و زمان خود را در کنار او در طراحی های ببیج برای ماشین‌های تحلیلی صرف کند.
در طول سال‌های ۱۸۴۲ و ۱۸۴۳، ایدا لاولیس به ترجمه مقاله‌ای از یک مهندس نظامی ایتالیایی پرداخت و خودش نیز مطالبی را به آن افزود و آن را «یادداشت‌ها» نامید.
این یادداشت‌ها همان چیزی است که امروزه به عنوان اولین برنامه‌ی کامپیوتری شناخته می‌شود. یادداشت‌های آدا لاولیس در تاریخ رایانه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.
در سال ۱۹۷۹، وزارت دفاع امریکا به افتخار این دانشمند، نام وی را بر زبان برنامهنویسی آدا قرار داد. یادداشت‌های او درباره‌ی این ماشین به عنوان اولین الگوریتم شناخته می‌شوند است که قرار بود توسط یک ماشین استفاده شوند؛ به همین دلیل، او غالبا به عنوان اولین برنامه‌ساز رایانه شناخته شده است.
لاولیس به عنوان کسی شناخته می‌شود که الگوریتمی را ابداع کرد که هنوز در آن زمان کامپیوتری وجود نداشت. وزارت دفاع آمریکا در سال ۱۹۷۹ به افتخار این دانشمند، نام وی را بر زبان برنامهنویسی آدا گذاشت.
جامعهٔ‌ی کامپیوتر بریتانیا نیز از سال ۱۹۹۸ جایزه‌ای با نام او به برگزیدگان این رشته اهدا می‌کند. همچنین در سال ۲۰۰۸ مسابقات سالانه‌ای برای زنان دانشجوی علوم رایانه با نام وی برگزار می‌شود.
تصویری از آدا روی برچسب‌های هولوگرام محصولات مختلف مایکروسافت، دیده می‌شود و در سال ۱۹۹۷ هم فیلمی با عنوان Conceiving Ada ساخته شد که در این فیلم «تیلدا سوئینتون»، نقش آدا لاولیس را بازی می‌کند.
داستان فیلم درباره یک نابغه‌ی کامپیوتر است که راهی برای ارتباط با گذشتگان پیدا می‌کند؛ او با آدا ارتباط برقرار می کند و تصمیم می‌گیرد او را به زمان حال بیاورد.
لاولیس در سال ۱۸۵۲ میلادی که ۳۶ ساله بود سالگی بر اثر بیماری سرطان درگذشت. امروزه از دانشی که لاولیس برجا گذاشته در علوم کامپیوتر و برنامهنویسی شی گرا استفاده می‌شود.
۵. Mary Lou Jepsen؛ مبدع نمایشگر
ماری لو جپسن تنها زنی بود که به صنعت نمایشگرها توجه خاصی را داشت. به عقیده‌ی وی نمایشگرها تنها دستگاه‌هایی هستند که قدرت کامپیوتر را نمایش می‌دهند. وی از سال ۱۹۹۵ به عنوان بنیانگذار و مدیر تکنولوژی کمپانی MicroDisplay که در زمینه‌ی نمایشگرهای کوچک فعالیت دارد، شناخته می‌شود.
او همچنین بعدها بر اساس شعار «هر كودک یک لپ‌تاپ» کمپانی با نام One Laptop Per Child راه‌اندازی کرد. ماری با این هدف، ارزان‌ترین و کم مصرف ترین لپ تاپ جهان با نام XO را توسعه داد.
جپسن در سال ۲۰۰۸ فناوری جدیدی با نام Pixel Qi تولید كرد كه باعث می‌شود رایانه‌های قابل حمل كم‌مصرف‌تر شوند. با این فناوری جدید باتری‌های استاندارد لپ‌تاپ‌ها می‌توانند پیش از شارژ مجدد، بین ۲۰ تا ۴۰ ساعت كار كنند.
نمایشگرها با فناوری Pixel Qi كه به حالت رنگی با كیفیت HDTV برای پخش تصاویر مجهز شده‌اند، به گونه‌ای ساخته شده‌اند كه كاربر می‌تواند اطلاعات منتشر شده در آنها را زیر نور مستقیم آفتاب نیز مشاهده كند.
نمایشگرهای كم مصرف كه قابلیت استفاده زیر نور مستقیم آفتاب را دارند، یكی از خاصیت‌های اصلی و اساسی در لپ‌تاپ‌های XO طرح OLPC محسوب می‌شوند. هزینه این نمایشگرها نسبت به نمایشگرهای LCD یک سوم است و یک دهم این نمایشگرها انرژی مصرف می‌كنند.
نخستین نت‌بوک شرکت جپسن 3qi نام داشته در سه مدل ساخته شده است. یک مدل از این رایانه همراه سیاه و سفید بوده و با داشتن جوهر الکترونیکی، به طور خاص برای خواندن اسناد و کتاب‌های الکترونیکی ساخته شده است و دو مدل دیگر آن نیز نمایشگر رنگی دارند و برای گشت و گذارهای اینترنتی و پخش فایل‌های تصویری بسیار مناسب هستند.
مدل سیاه و سفید این نت‌بوک با خاموش کردن نور پس زمینه عمر باتری را تا چند برابر افزایش می‌دهد و امکان خواندن اسناد مختلف، کتاب‌های الکترونیکی، صفحات اینترنتی، وبلاگ‌ها و دیگر فایل‌های نوشتاری را برای کاربران فراهم می‌کند.
۶. Roberta Williams؛ نابغه دنیای گیم
در گذشته بازی‌هایی همچون Call of Duty مرسوم نبود؛ اما در عوض بازی‌های ماجرا جویی ساده وجود داشت که بحث داغ تمامی گیگ‌ها و گیمرها بود. در حال حاضر می‌توان نوآوری‌های ویلیامز را در بازی‌های امروزی نیز مشاهده کرد.
بیشترین معروفیت او بخاطر سری بازی‌های ویدیویی King’s Quest است، سری‌ای که بعنوان اولین بازی‌های ماجراجویانه به حساب می‌آید. در این بازی مبارزه کننده راهی پر از موانع و یک سری حملات طی می‌کند تا به پیروزی برسد.
بازی‌های ویلیامز حل کردن مشکل و منطق را رواج داد و کاربران با آنها توانستند استعداد حل کردن پازل‌های خود را بهبود ببخشند. ویلیامز همراه همسرش افراد بزرگی در بازی‌های گرافیکی ماجراجویانه دهه‌های هشتاد و نود به حساب می‌آمدند .
ویلیامز بازی‌هایی برای Sierra ، Colonel’s Bequest ، Mixed-Up Mother Goose و Phantasmagoria که طبق گفته خودش بازی مورد علاقه‌اش بود فراهم کرد. ویلیامز متوجه شد بازی‌های نوشته شده‌ی او همراه با ترکیب گرافیک‌ها زیباتر از پیش هم می‌شدند.
در نهایت با طراحی بازی‌ای ماجراجویانه به نام Mystery House ، ویلیامزها به فکر یک سیستم آنلاین افتادند که باعث شد تا کمپانی به نام Sierra On-**همخونه** را راه اندازی کنند(هم اکنون متعلق به Activision Blizzard است) و این امر آنها را به شخصیت‌های برتر دسته بازی‌های گرافیکی ماجراجویانه تبدیل کرد.
ویلیامز در سال ۱۹۹۹ پس از ۲۰ سال فعالیت و توسعه‌ی بازی‌ها برای کامپیوترهای آی‌بی‌ام، Amiga, the Apple II و the Sega Master System با دنیای بازی وداع گفت.
وی مصاحبه‌ی نادری در فستیوال بازی‌های کلاسیک ماجراجویی در سال ۲۰۰۶ انجام داد که در آن نظرات خود در خصوص بازی‌ها را طرح کرد؛ اگرچه او در حال حاضر دیگر طراح بازی‌های کامپیوتری نیست.
۷. Radia Perlman؛ متخصص شبکه
رادیا پرلمن که اکثر اوقات از او به عنوان مادر اینترنت یاد می‌شود طراح نرم‌افزار و مهندس شبکه است. او مخترع STP (پروتکل درخت پوشا) است که با استفاده از آن می‌توان از ایجاد حلقه در شبکه جلوگیری نمود.
پرلمن که تحصیلات خود را در دانشگاه ام‌ای‌تی گذرانده و مادرش یک برنامه‌نویس است توانسته تاکنون بیش از صد حق اختراع را به ثبت برساند.
پرل من درخت پوشا را زمانی که برای شرکت تجهیزات دیجیتال کار می‌کرد گسترش داد. وی کارشناسی و کارشناسی ارشد ریاضیات و پی‌اچ‌دی در علوم کامپیوتر را از MIT دریافت کرد.
درخت پوشا یک پروتکل شبکه‌ای است که یک توپولوژی بدون حلقه loop-free topology را برای شبکه محلی متصل اترنت- که برای اجرای اتصال‌های شبکه اساسی هستند، به ارمغان می‌آورد.
پرل من در زمینه‌های دیگری هم فعال بود؛– او طراحی شبکه و استاندارد سازی مانند پروتکل‌های link-state و TRILL که از آن برای اصلاح اشکالات درخت پوشا استفاده می‌کرد، ابداع کرد .
پرل من همچنین در زمینه‌ی آموزش نیز پیشگام بود؛ او چندین سال به کودکان زبان برنامهنویسی را آموزش داد. در حال حاضر او در استخدام اینتل بوده و نویسنده کتاب‌هایی در مورد شبکه و امنیت شبکه نیز است.
۸. Erna Hoover؛ متخصص تلفن
هوور در تاریخ ۱۹ ژوئن سال ۱۹۲۶ در نیوجرسی متولد شد. پدرش یک دندانپزشک و مادرش یک معلم بود. او شنا و قایقرانی را دوست داشت و در سنین کودکی علاقه‌ی خود را به علوم نشان داد. او با خواندن زندگینامه ماری کوری متوجه شد که با وجود عقاید کهنه درباره نقش‌های جنسیتی در آن زمان، می‌تواند در یک رشته علمی موفق شود.
هوور در کالج ولسلی فلسفه کلاسیک و قرون وسطی و همچنین تاریخ را مطالعه کرد. او که دارای مدرک پی‌اچ‌دی فلسفه و ریاضیات محض از دانشگاه یل بود، در سال ۱۹۵۴ کار خود را بعنوان محقق در لابراتوار بل در نیوجرسی شروع کرد.
طی مدت فعالیت او در لابراتوار بل، هوور موفق به اختراع یک سیستم سوئیچینگ تلفنی کامپیوتری شد که در آن از یک کامپیوتر جهت نمایش و کنترل تماس‌های ورودی استفاده می‌شد.
کامپیوتر می‌بایست بصورت خودکار نرخ پذیرش تماس‌های ورودی را تنظیم و تطبیق می‌کرد تا مشکل حجم اضافی آنها برطرف شود. اصول این سیستم هوور همچنان در سیستم‌های امروزی استفاده می‌شود.
بخاطر این موفقیت یکی از اولین امتیازهای نرم افزاری که تا به آن روز ممکن بود به او داده شد و او بعنوان سرپرست بخش بانوان بخش فنی لابراتوار بل برگزیده شد.
۹. Marissa Mayer؛ متخصص موتور جستجوگر
ماریسا مایر متولد ۳۰ می ۱۹۷۵، مدیرعامل یاهو است. مایر فارغ‌التحصیل رشته هوش مصنوعی از دانشگاه استنفورد آمریکا است. ماریسا از سال ۱۹۹۹ میلادی همکاری‌اش را با شرکت گوگل آغاز کرده و در آن زمان ماریسا به عنوان بیستمین کارمند شرکت گوگل و اولین مهندس زن فعال در گوگل معرفی شده بود.
طی ۱۳ سال همکاری مایر با گوگل وی در سمت‌های مختلفی از قبیل مهندس، طراح، مدیر تولید و مدیر اجرایی کار کرده و سپس نقش‌های کلیدی‌تر از قبیل مسئول موتور جست‌وجوی گوگل، گوگل‌مپ، گوگل‌بوک، جی‌میل و غیره به وی داده شده است.
او یک دهه از عمرش را صرف هدایت گروهی کرد که مسئول تنظیم فعالیت‌های موتور جست‌وجوی گوگل بودند و حتی در بخش طراحی آیکن‌های موتور جست‌وجوی گوگل و صفحات وابسته به این شرکت نقش‌آفرینی کرده بود.
در ۲۰۱۰ میلادی وی به عنوان معاون مدیر عامل گوگل در بخش ارائه‌ی خدمات منطقه‌ای معرفی شد.ماریسا سالیان سال سخنگوی ارشد شرکت گوگل بوده است.
وی از سوی مجله نیوزویک به عنوان یکی از ۱۰ شخصیت آینده ساز در حوزه فناوری اطلاعات معرفی شده و مجله‌ی فورچون هم او را جزء ۵۰ زن جوان و مهم در آینده قلمداد کرده است.
مجله بیزینس‌ویک او را کارخانه‌ی ایده پردازی گوگل لقب داده است و حالا هم مریسا مایر را بی شک می‌توان یکی از تاثیر گذارترین مدیرعامل‌ها در بین شرکت‌های فناوری دانست؛ وی کارش را رسما از روز شانزدهم ماه جولای سال ۲۰۱۲ میلادی در یاهو آغاز کرده است.
۱۰. Barbara Liskov؛ دانشمند علوم رایانه
باربارا لیسکف دانشمند علوم رایانه است. او در سال ۲۰۰۸ جایزه تورینگ را به علت «ابداعات اساسی در طراحی زبان برنامهنویسی» دریافت کرد. وی «استاد موسسه» در دانشگاه MIT است که بالاترین درجه استادی در این دانشگاه به حساب می‌آید.
در سال ۲۰۰۸ او دومین زنی بود که جایزه‌ی تورینگ را دریافت کرد؛ همچنین در سال ۲۰۰۴ نیز مدال جان فون نیومن را دریافت کرد. لیسکف زبان برنامهنویسی CLU و Argus را ابداع کرده و همراه جانت ویگ، اصل جانشینی لیسکف را اثبات کرده است.
نوآوری‌های وی در بسیاری از زبانهای برنامهنویسی شی گرا به کار برده شده و تا به حال شاهد حضور این نوآوری‌ها در Mac OS X, Objective-C, Visual Basic.NET و جاوا بوده‌ایم. او تا سن ۷۲ سالگی در دانشگاه MIT مشغول به تدریس بوده و همچنین، نویسنده‌ی سه کتاب و صدها مقاله تخصصی است.
از این‌رو تقریبا همه نوآوران دنیای تکنولوژی را با نام‌های همچون بیل گیتس و استیو جابز می‌شناسند. اما باید این نکته را هم به خاطر داشته باشیم که زنان نیز نقشی اساسی در تکنولوژی دارند.
در طول تاریخ زنانی بودند که با نوآوری‌های خود تحولی را در دنیای تکنولوژی به وجود آورده‌اند؛ با ما همراه باشید تا در این مطلب لیستی از زنانی را عنوان کنیم که در طول تاریخ،نوآوری و اختراعات خود را ارائه کرده‌اند.
۱. Susan Kare؛ مبدع آیکن‌های رابط کاربری
سوزان یکی از گرافیست‌های بنام تاریخ است که بسیاری از آیکن‌های سیستم‌عامل مکینتاش را توسعه داده است و از این‌رو وی را بیشتر تحت عنوان طراح آیکن می‌شناسند. سوزان در کنار استیو جابز کار کرده و تا به حال کمک‌های بسیاری را برای توسعه‌ی ظاهر مکینتاش به انجام رسانده است.
از جمله کارهای وی در مکینتاش می‌توان به المنت‌های مختلف نمایشگر مانند آیکن خط فرمان اشاره کرد، سوزان ظاهر این آیکن را تنها با نگاه کردن به یک نشانه‌ای که در یکی از کتاب‌های وی وجود داشت، الهام گرفت.
از دیگر کارهای وی می‌توان به آیکن سطل زباله‌ی و آیکن Happy Mac که کاربران اپل هنگام روشن کردن دستگاه‌های خود با آن مواجه می‌شدند، اشاره کرد.
تلاش‌های سوزان در سیستم‌عامل مکینتاش باعث شد تا دیوایس‌های اپلی به یک دستگاه دوستانه تبدیل شود. در اواسط دهه‌ی ۱۹۸۰، سوزان شرکت اپل را ترک کرده و در مایکروسافت شروع به کار کرد. او در مایکروسافت کمک کرد تا سیستم‌عامل ویندوز 3.0 با استعدادهای طراحی وی ترکیب شود.
کارهای سوزان تنها در کمپانی‌های اپل و مایکروسافت خلاصه نمی‌شود؛ او همچنین در فیسبوک نیز مشغول به کار شده و آیکون‌های «هدیه‌های دیجیتالی» فیسبوک را نیز طراحی کرده است. شاید بیشترین و جالب توجه‌ترین کارهای اخیر او در Glam Media است که وی در آنجا با عنوان بنیانگذار و مدیر مشغول به کار است.
حال سوزان صاحب یک موسسه‌ی دیجیتالی (kare.com) در سن فرانسیسکو است و همچنین وی در سایت اینترنتی kareprints.com پرینتی از طراح‌های گرافیکی خود را به فروش می‌رساند.
سوزان در یکی از مصاحبه‌های خود در سال ۱۹۸۴ در خصوص محبوبیت و جذابیت ظاهر مک گفته:
در تنها ۲۰ دقیقه می‌توان به یک نفر نحوه‌ی استفاده از کامپیوتر را آموزش داد که سهولت این آموزش به دلیل وجود آیکن‌هایی است که باعث می‌شود تا کاربر به آسانی یاد بگیرد.
۲. Hedy Lamarr؛ مبدع فناوری اسپکتروم (طیف گسترده)
هدی لامار یکی از ستاره‌های سرشناس سینما است؛ اما با این حال صاحب یکی از اختراعات مهم تاریخ به شمار می‌آید. در حقیقت با وجود تمام شهرت هدی لامار در دنیای سینما، او بیشتر در دنیای کامپیوتر به خاطره اختراعش که پایه‌ی مخابرات طیف گسترده شد شهرت دارد.
در آغاز جنگ جهانی دوم لامار با قصد کمک به متفقین جنگ جهانی دوم، به همراه تنظیم‌کننده موسیقی، جورج آنتهیل، روش مخابرات طیف گسترده و پرش فرکانسی را به عنوان فن‌آوری برای غلبه بر این مشکل ابداع کرد.
سابقه‌ی حضور لامار در همایش‌هایی که شوهرش در مورد فناوری نظامی برگزار می‌کرد، باعث شده بود که او زمینه‌ی ذهنی در مورد فناوری کنترل اژدرها داشته باشد.
در جنگ جهانی دوم آلمان‌ها فناوری کنترل اژدر با امواج رادیویی داشتند و خلبان‌های هواپیمای نیروی هوایی آلمان می‌توانستند با یک جوی استیک، بمب‌ها و اژدرها را هدایت کنند. منتها مشکلی که آلمان‌ها داشتند این بود که با مزاحمت رادیویی و تداخل با امواج رادیویی می‌توانستند باعث به خطا رفتن بمب‌ها و اژدرها شوند.
اما شیوه‌ی کنترل اژدری که لامار و آنتیل، ابداع کرده بودند، جالب بود. آنتیل در آن زمان سیستمی برای نواخت خودکار پیانو درست کرده بود. با تغییراتی در این فناوری، آنها راهی برای کنترل اژدرها با ردیفی از ۸۸ فرکانس مختلف (به تعداد کلیدها پیانو) یافتند.
فناوری که لامار ابداع کرده بودFHSS نام داشت که مخفف Frequency-hopping spread spectrum است. از آنجا که امواج فقط در یک فرکانس صادر نمی‌شوند، امکان مزاحمت رادیویی و تداخل وجود نخواهد داشت. به این ترتیب کشتی‌ها می‌توانستند اژدرها را بدون مزاحمت سیگنالی آلمان‌ها، شلیک کنند.
در ژوئن سال ۱۹۴۱، لامار و آنتیل، پتنت خود را تحت عنوان سیستم ارتباطی مخفی، ثبت کردند. اما در آن زمان نیروی دریایی آمریکا به اشتباه تصور کرد که این فناوری بیش از حد پیچیده است و دنبالش نکرد.
در دهه‌ی ۱۹۶۰، نیروی دریایی آمریکا، بار دیگر متوجه پتنت شد و بر اساس آن فناوری‌های تازه‌ای را توسعه داد؛ اما در این زمان اعتبار پتنت به سر رسیده بود.
بنابراین لامار و آنتیل، هیچ پولی دریافت نکردند. نسخه‌هایی از همین فناوری طیف گسترده ارتباطی، بعدها برای توسعه‌ی GPS استفاده شد و سپس از همین فناوری برای توسعه شبکه‌های وایرلس و شبکه‌های تلفن موبایل بهره‌برداری شد.
بدون این فناوری گوشی‌های موبایل نمی‌توانستند بدون تداخل فرکانسی با هم با دکل‌های مخابراتی ارتباط برقرار کنند. باز هم بر همین پایه بود که ایجاد فناوری وای فای و بلوتوث ممکن شد. شش دهه طول کشید تا لامار و آنتیل به عنوان مخترعان سیستم مخابراتی وایرلس به رسمیت شناخته شوند.
در سال ۱۹۹۸، زمانی که لامار ۸۳ سال داشت جایزه بنیاد آزادی پیشگامان ارتباط را دریافت کرد؛ وی دو سال بعد فوت کرد. ریچارد رودس یکی از نویسنده‌هایی است که درمورد لامار کتاب ارزشمندی را به چاپ رسانده است.
۳. Grace Hopper؛ برنامه‌نویس
گریس موری هاپر ریاضی‌دان اهل نیویورک است که به‌عنوان نخستین بانوی نرم‌افزار و نخستین مادر و مدرس برنامهنویسی رایانه شناخته می‌شود. گریس اولین زبان برنامهنویسی را در سال‌های دههٔ ۱۹۵۰ برای رایانهٔ مارک یکم و یونیواک یکم اختراع کرد و نخستین مترجم یا کامپایلر را ساخت.
از وی به‌عنوان زنی که در پروژه‌ی طراحی و ساخت زبان کوبول (COBOL) در کنار چارلز فیلیپس (Charles Philips) پیشتاز بوده، یاد می‌شود. وی نخستین زنی بود که درجهٔ دکترای ریاضی را در دانشگاه ییل (Yale) دریافت کرد و نیز به‌عنوان پیرترین افسر در خدمت نیروی دریایی آمریکا بود.
پیش از ابداع زبان برنامهنویسی کوبول، زبان کامپیوتر بر اساس باینری بود که برای انسان قابل فهم نبود؛ از این رو با کامپایلر هاپر تحولی در صنعت کامپیوتر ایجاد شد که کدهای کامپیوتری قابل فهم شدند. هاپر معتقد بود که باید زبان برنامهنویسی به قدر قابل فهم باشد که تعداد برنامه‌‌نویس‌ها افزایش یابد.
اگرچه کوبول در حال حاضر یکی از زبانهای برنامه نویسی قوی به شمار نمی‌آید، اما می‌توان تاثیر آن را در توسعه‌ی دیگر زبانهای برنامهنویسی حس کرد. ۵۳ درصد از سازمان‌هایی که اپلیکیشن‌های کسب و کار را توسعه داده‌اند، مدعی شده‌اند که از زبان کوبول بهره‌مند شده‌اند.
هاپر سال‌ها در مدارس و ارتش خدمت‌هایی را ارائه کرد که از خدمات وی می‌توان به آموزش علوم کامپیوتر و زبانهای برنامهنویسی اشاره کرد. هاپر در سال ۱۹۹۲ زمانی که ۸۵ سال داشت از دنیا رفت.
۴. Ada Lovelace؛ برنامه‌نویس و مبدع الگوریتم
آدا لاولیس در ۱۰ دسامبر ۱۸۱۵ در لندن چشم به عرصه‌ی گیتی گشود. او با تشویق مادرش به ریاضیات و منطق علاقه‌مند شد و همین علاقه باعث شد در جوانی با چارلز ببیج (Charles Babbage) که یک ریاضی‌دان بریتانیایی بود آشنا شود و زمان خود را در کنار او در طراحی های ببیج برای ماشین‌های تحلیلی صرف کند.
در طول سال‌های ۱۸۴۲ و ۱۸۴۳، ایدا لاولیس به ترجمه مقاله‌ای از یک مهندس نظامی ایتالیایی پرداخت و خودش نیز مطالبی را به آن افزود و آن را «یادداشت‌ها» نامید.
این یادداشت‌ها همان چیزی است که امروزه به عنوان اولین برنامه‌ی کامپیوتری شناخته می‌شود. یادداشت‌های آدا لاولیس در تاریخ رایانه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.
در سال ۱۹۷۹، وزارت دفاع امریکا به افتخار این دانشمند، نام وی را بر زبان برنامهنویسی آدا قرار داد. یادداشت‌های او درباره‌ی این ماشین به عنوان اولین الگوریتم شناخته می‌شوند است که قرار بود توسط یک ماشین استفاده شوند؛ به همین دلیل، او غالبا به عنوان اولین برنامه‌ساز رایانه شناخته شده است.
لاولیس به عنوان کسی شناخته می‌شود که الگوریتمی را ابداع کرد که هنوز در آن زمان کامپیوتری وجود نداشت. وزارت دفاع آمریکا در سال ۱۹۷۹ به افتخار این دانشمند، نام وی را بر زبان برنامهنویسی آدا گذاشت.
جامعهٔ‌ی کامپیوتر بریتانیا نیز از سال ۱۹۹۸ جایزه‌ای با نام او به برگزیدگان این رشته اهدا می‌کند. همچنین در سال ۲۰۰۸ مسابقات سالانه‌ای برای زنان دانشجوی علوم رایانه با نام وی برگزار می‌شود.
تصویری از آدا روی برچسب‌های هولوگرام محصولات مختلف مایکروسافت، دیده می‌شود و در سال ۱۹۹۷ هم فیلمی با عنوان Conceiving Ada ساخته شد که در این فیلم «تیلدا سوئینتون»، نقش آدا لاولیس را بازی می‌کند.
داستان فیلم درباره یک نابغه‌ی کامپیوتر است که راهی برای ارتباط با گذشتگان پیدا می‌کند؛ او با آدا ارتباط برقرار می کند و تصمیم می‌گیرد او را به زمان حال بیاورد.
لاولیس در سال ۱۸۵۲ میلادی که ۳۶ ساله بود سالگی بر اثر بیماری سرطان درگذشت. امروزه از دانشی که لاولیس برجا گذاشته در علوم کامپیوتر و برنامهنویسی شی گرا استفاده می‌شود.
۵. Mary Lou Jepsen؛ مبدع نمایشگر
ماری لو جپسن تنها زنی بود که به صنعت نمایشگرها توجه خاصی را داشت. به عقیده‌ی وی نمایشگرها تنها دستگاه‌هایی هستند که قدرت کامپیوتر را نمایش می‌دهند. وی از سال ۱۹۹۵ به عنوان بنیانگذار و مدیر تکنولوژی کمپانی MicroDisplay که در زمینه‌ی نمایشگرهای کوچک فعالیت دارد، شناخته می‌شود.
او همچنین بعدها بر اساس شعار «هر كودک یک لپ‌تاپ» کمپانی با نام One Laptop Per Child راه‌اندازی کرد. ماری با این هدف، ارزان‌ترین و کم مصرف ترین لپ تاپ جهان با نام XO را توسعه داد.
جپسن در سال ۲۰۰۸ فناوری جدیدی با نام Pixel Qi تولید كرد كه باعث می‌شود رایانه‌های قابل حمل كم‌مصرف‌تر شوند. با این فناوری جدید باتری‌های استاندارد لپ‌تاپ‌ها می‌توانند پیش از شارژ مجدد، بین ۲۰ تا ۴۰ ساعت كار كنند.
نمایشگرها با فناوری Pixel Qi كه به حالت رنگی با كیفیت HDTV برای پخش تصاویر مجهز شده‌اند، به گونه‌ای ساخته شده‌اند كه كاربر می‌تواند اطلاعات منتشر شده در آنها را زیر نور مستقیم آفتاب نیز مشاهده كند.
نمایشگرهای كم مصرف كه قابلیت استفاده زیر نور مستقیم آفتاب را دارند، یكی از خاصیت‌های اصلی و اساسی در لپ‌تاپ‌های XO طرح OLPC محسوب می‌شوند. هزینه این نمایشگرها نسبت به نمایشگرهای LCD یک سوم است و یک دهم این نمایشگرها انرژی مصرف می‌كنند.
نخستین نت‌بوک شرکت جپسن 3qi نام داشته در سه مدل ساخته شده است. یک مدل از این رایانه همراه سیاه و سفید بوده و با داشتن جوهر الکترونیکی، به طور خاص برای خواندن اسناد و کتاب‌های الکترونیکی ساخته شده است و دو مدل دیگر آن نیز نمایشگر رنگی دارند و برای گشت و گذارهای اینترنتی و پخش فایل‌های تصویری بسیار مناسب هستند.
مدل سیاه و سفید این نت‌بوک با خاموش کردن نور پس زمینه عمر باتری را تا چند برابر افزایش می‌دهد و امکان خواندن اسناد مختلف، کتاب‌های الکترونیکی، صفحات اینترنتی، وبلاگ‌ها و دیگر فایل‌های نوشتاری را برای کاربران فراهم می‌کند.
۶. Roberta Williams؛ نابغه دنیای گیم
در گذشته بازی‌هایی همچون Call of Duty مرسوم نبود؛ اما در عوض بازی‌های ماجرا جویی ساده وجود داشت که بحث داغ تمامی گیگ‌ها و گیمرها بود. در حال حاضر می‌توان نوآوری‌های ویلیامز را در بازی‌های امروزی نیز مشاهده کرد.
بیشترین معروفیت او بخاطر سری بازی‌های ویدیویی King’s Quest است، سری‌ای که بعنوان اولین بازی‌های ماجراجویانه به حساب می‌آید. در این بازی مبارزه کننده راهی پر از موانع و یک سری حملات طی می‌کند تا به پیروزی برسد.
بازی‌های ویلیامز حل کردن مشکل و منطق را رواج داد و کاربران با آنها توانستند استعداد حل کردن پازل‌های خود را بهبود ببخشند. ویلیامز همراه همسرش افراد بزرگی در بازی‌های گرافیکی ماجراجویانه دهه‌های هشتاد و نود به حساب می‌آمدند .
ویلیامز بازی‌هایی برای Sierra ، Colonel’s Bequest ، Mixed-Up Mother Goose و Phantasmagoria که طبق گفته خودش بازی مورد علاقه‌اش بود فراهم کرد. ویلیامز متوجه شد بازی‌های نوشته شده‌ی او همراه با ترکیب گرافیک‌ها زیباتر از پیش هم می‌شدند.
در نهایت با طراحی بازی‌ای ماجراجویانه به نام Mystery House ، ویلیامزها به فکر یک سیستم آنلاین افتادند که باعث شد تا کمپانی به نام Sierra On-**همخونه** را راه اندازی کنند(هم اکنون متعلق به Activision Blizzard است) و این امر آنها را به شخصیت‌های برتر دسته بازی‌های گرافیکی ماجراجویانه تبدیل کرد.
ویلیامز در سال ۱۹۹۹ پس از ۲۰ سال فعالیت و توسعه‌ی بازی‌ها برای کامپیوترهای آی‌بی‌ام، Amiga, the Apple II و the Sega Master System با دنیای بازی وداع گفت.
وی مصاحبه‌ی نادری در فستیوال بازی‌های کلاسیک ماجراجویی در سال ۲۰۰۶ انجام داد که در آن نظرات خود در خصوص بازی‌ها را طرح کرد؛ اگرچه او در حال حاضر دیگر طراح بازی‌های کامپیوتری نیست.
۷. Radia Perlman؛ متخصص شبکه
رادیا پرلمن که اکثر اوقات از او به عنوان مادر اینترنت یاد می‌شود طراح نرم‌افزار و مهندس شبکه است. او مخترع STP (پروتکل درخت پوشا) است که با استفاده از آن می‌توان از ایجاد حلقه در شبکه جلوگیری نمود.
پرلمن که تحصیلات خود را در دانشگاه ام‌ای‌تی گذرانده و مادرش یک برنامه‌نویس است توانسته تاکنون بیش از صد حق اختراع را به ثبت برساند.
پرل من درخت پوشا را زمانی که برای شرکت تجهیزات دیجیتال کار می‌کرد گسترش داد. وی کارشناسی و کارشناسی ارشد ریاضیات و پی‌اچ‌دی در علوم کامپیوتر را از MIT دریافت کرد.
درخت پوشا یک پروتکل شبکه‌ای است که یک توپولوژی بدون حلقه loop-free topology را برای شبکه محلی متصل اترنت- که برای اجرای اتصال‌های شبکه اساسی هستند، به ارمغان می‌آورد.
پرل من در زمینه‌های دیگری هم فعال بود؛– او طراحی شبکه و استاندارد سازی مانند پروتکل‌های link-state و TRILL که از آن برای اصلاح اشکالات درخت پوشا استفاده می‌کرد، ابداع کرد .
پرل من همچنین در زمینه‌ی آموزش نیز پیشگام بود؛ او چندین سال به کودکان زبان برنامهنویسی را آموزش داد. در حال حاضر او در استخدام اینتل بوده و نویسنده کتاب‌هایی در مورد شبکه و امنیت شبکه نیز است.
۸. Erna Hoover؛ متخصص تلفن
هوور در تاریخ ۱۹ ژوئن سال ۱۹۲۶ در نیوجرسی متولد شد. پدرش یک دندانپزشک و مادرش یک معلم بود. او شنا و قایقرانی را دوست داشت و در سنین کودکی علاقه‌ی خود را به علوم نشان داد. او با خواندن زندگینامه ماری کوری متوجه شد که با وجود عقاید کهنه درباره نقش‌های جنسیتی در آن زمان، می‌تواند در یک رشته علمی موفق شود.
هوور در کالج ولسلی فلسفه کلاسیک و قرون وسطی و همچنین تاریخ را مطالعه کرد. او که دارای مدرک پی‌اچ‌دی فلسفه و ریاضیات محض از دانشگاه یل بود، در سال ۱۹۵۴ کار خود را بعنوان محقق در لابراتوار بل در نیوجرسی شروع کرد.
طی مدت فعالیت او در لابراتوار بل، هوور موفق به اختراع یک سیستم سوئیچینگ تلفنی کامپیوتری شد که در آن از یک کامپیوتر جهت نمایش و کنترل تماس‌های ورودی استفاده می‌شد.
کامپیوتر می‌بایست بصورت خودکار نرخ پذیرش تماس‌های ورودی را تنظیم و تطبیق می‌کرد تا مشکل حجم اضافی آنها برطرف شود. اصول این سیستم هوور همچنان در سیستم‌های امروزی استفاده می‌شود.
بخاطر این موفقیت یکی از اولین امتیازهای نرم افزاری که تا به آن روز ممکن بود به او داده شد و او بعنوان سرپرست بخش بانوان بخش فنی لابراتوار بل برگزیده شد.
۹. Marissa Mayer؛ متخصص موتور جستجوگر
ماریسا مایر متولد ۳۰ می ۱۹۷۵، مدیرعامل یاهو است. مایر فارغ‌التحصیل رشته هوش مصنوعی از دانشگاه استنفورد آمریکا است. ماریسا از سال ۱۹۹۹ میلادی همکاری‌اش را با شرکت گوگل آغاز کرده و در آن زمان ماریسا به عنوان بیستمین کارمند شرکت گوگل و اولین مهندس زن فعال در گوگل معرفی شده بود.
طی ۱۳ سال همکاری مایر با گوگل وی در سمت‌های مختلفی از قبیل مهندس، طراح، مدیر تولید و مدیر اجرایی کار کرده و سپس نقش‌های کلیدی‌تر از قبیل مسئول موتور جست‌وجوی گوگل، گوگل‌مپ، گوگل‌بوک، جی‌میل و غیره به وی داده شده است.
او یک دهه از عمرش را صرف هدایت گروهی کرد که مسئول تنظیم فعالیت‌های موتور جست‌وجوی گوگل بودند و حتی در بخش طراحی آیکن‌های موتور جست‌وجوی گوگل و صفحات وابسته به این شرکت نقش‌آفرینی کرده بود.
در ۲۰۱۰ میلادی وی به عنوان معاون مدیر عامل گوگل در بخش ارائه‌ی خدمات منطقه‌ای معرفی شد.ماریسا سالیان سال سخنگوی ارشد شرکت گوگل بوده است.
وی از سوی مجله نیوزویک به عنوان یکی از ۱۰ شخصیت آینده ساز در حوزه فناوری اطلاعات معرفی شده و مجله‌ی فورچون هم او را جزء ۵۰ زن جوان و مهم در آینده قلمداد کرده است.
مجله بیزینس‌ویک او را کارخانه‌ی ایده پردازی گوگل لقب داده است و حالا هم مریسا مایر را بی شک می‌توان یکی از تاثیر گذارترین مدیرعامل‌ها در بین شرکت‌های فناوری دانست؛ وی کارش را رسما از روز شانزدهم ماه جولای سال ۲۰۱۲ میلادی در یاهو آغاز کرده است.
۱۰. Barbara Liskov؛ دانشمند علوم رایانه
باربارا لیسکف دانشمند علوم رایانه است. او در سال ۲۰۰۸ جایزه تورینگ را به علت «ابداعات اساسی در طراحی زبان برنامهنویسی» دریافت کرد. وی «استاد موسسه» در دانشگاه MIT است که بالاترین درجه استادی در این دانشگاه به حساب می‌آید.
در سال ۲۰۰۸ او دومین زنی بود که جایزه‌ی تورینگ را دریافت کرد؛ همچنین در سال ۲۰۰۴ نیز مدال جان فون نیومن را دریافت کرد. لیسکف زبان برنامهنویسی CLU و Argus را ابداع کرده و همراه جانت ویگ، اصل جانشینی لیسکف را اثبات کرده است.
نوآوری‌های وی در بسیاری از زبانهای برنامهنویسی شی گرا به کار برده شده و تا به حال شاهد حضور این نوآوری‌ها در Mac OS X, Objective-C, Visual Basic.NET و جاوا بوده‌ایم. او تا سن ۷۲ سالگی در دانشگاه MIT مشغول به تدریس بوده و همچنین، نویسنده‌ی سه کتاب و صدها مقاله تخصصی است.
نظرات دیوار ها
باری کلا
مرسی